WIM

Doświadczenia z wojny w Ukrainie pokazują, że współczesne działania militarne wiążą się z dużą liczbą poszkodowanych oraz specyficznymi obrażeniami wynikającymi ze stosowania nowoczesnego uzbrojenia. Rany postrzałowe, obrażenia wielonarządowe powstałe w wyniku eksplozji oraz masywne krwotoki to wyzwania, z którymi personel medyczny może się zetknąć zarówno w trakcie konfliktu zbrojnego, jak i ataku terrorystycznego. Niestety, dotychczasowe przygotowanie cywilnych służb ratownictwa medycznego do radzenia sobie z tego rodzaju przypadkami często jest niewystarczające.

Oznacza to, że zdrowie publiczne – bardziej niż kiedykolwiek wcześniej – staje się kluczowym elementem bezpieczeństwa narodowego, a skuteczny system ochrony zdrowia zyskuje strategiczne znaczenie, porównywalne z posiadaniem nowoczesnego uzbrojenia. Doświadczenia państw sojuszniczych pokazują, że najlepszym podejściem jest przygotowanie proaktywne.

Już w połowie lat 90. XX wieku Amerykanie wprowadzili wytyczne Tactical Combat Casualty Care (TCCC), mające na celu zmniejszenie śmiertelności na polu walki. Izrael, funkcjonujący w warunkach stałego zagrożenia, dokonał pełnej integracji cywilnego systemu ochrony zdrowia ze strukturami wojskowymi – cywilni lekarze i ratownicy medyczni regularnie uczestniczą tam w ćwiczeniach masowych zdarzeń oraz specjalistycznych szkoleniach opartych na realiach wojennych. W Wielkiej Brytanii standardem dla personelu szpitalnego i służb ratunkowych są kursy Major Incident Medical Management and Support (MIMMS). Podobne programy szkoleniowe, zapewniające kompleksowe i efektywne przygotowanie medyków do konfliktu zbrojnego, funkcjonują z powodzeniem także w Niemczech oraz innych krajach NATO. Dlatego Polska nie może pozwolić sobie na dalsze pozostawanie w tyle. Zamiast angażować zasoby w powielanie istniejących już rozwiązań, powinniśmy wykorzystać najlepsze doświadczenia naszych sojuszników i wdrożyć kompleksowy, ogólnokrajowy system szkoleń dla szerokiego grona specjalistów medycznych.

Kluczowe bariery systemowe Deficyty kadrowe – priorytetowe zagrożenie

Polski system ochrony zdrowia zmaga się z poważnymi deficytami kadrowymi, które w kontekście narastających zagrożeń dla bezpieczeństwa narodowego mają szczególnie istotne znaczenie. Według najnowszych danych w Polsce przypada jedynie 3,4 praktykujących lekarzy na 1000 mieszkańców, podczas gdy średnia dla krajów OECD wynosi 3,7. Jeszcze gorzej przedstawia się sytuacja kadrowa wśród pielęgniarek – ich liczba to zaledwie 5,7 na 1000 mieszkańców, podczas gdy średnia OECD sięga aż 9,2. Szczególnie alarmujący jest niedobór specjalistów w kluczowych dziedzinach medycyny urazowej, takich jak chirurgia ogólna, anestezjologia, intensywna terapia oraz medycyna ratunkowa (ryc. 1).

Problem niedoboru personelu medycznego dodatkowo zaostrza się ze względu na starzejącą się kadrę. Znaczna część aktywnych zawodowo lekarzy osiągnęła już wiek przedemerytalny lub emerytalny, co w okresie najbliższych lat grozi znaczącym spadkiem liczby dostępnych specjalistów. Sytuację dodatkowo komplikuje fakt, że obecny system kształcenia lekarzy i innych profesjonalistów medycznych nie odpowiada rzeczywistym potrzebom rynku zdrowia. Skutkuje to zbyt małą liczbą absolwentów, których brakuje zarówno do uzupełnienia naturalnych ubytków kadrowych, jak i do pokrycia stale rosnącego zapotrzebowania na usługi medyczne. Równie niepokojąca jest sytuacja kadrowa w korpusie lekarzy wojskowych – obecnie obsadzonych jest jedynie około 60% etatów, co oznacza niedobór blisko 600 specjalistów, Sytuacja kadrowa w pozostałych zawodach medycznych oraz wśród psychologów przedstawia się niewiele lepiej.

Niewystarczający poziom przygotowania do przeciwdziałania skutkom zdarzeń masowych w kontekście rosnących zagrożeń geopolitycznych

Analiza obecnego stanu gotowości polskiego systemu ochrony zdrowia do reagowania na zdarzenia masowe i sytuacje kryzysowe wykazała istotne braki systemowe. Pandemia COVID-19 pokazała, że mimo ogromnego zaangażowania oraz poświęcenia personelu medycznego, system ochrony zdrowia nie był gotowy na nagły i znaczący wzrost zapotrzebowania na usługi medyczne. W przypadku potencjalnego konfliktu zbrojnego, związanego z jeszcze większą liczbą poszkodowanych oraz bardziej skomplikowanymi obrażeniami, istniejące braki mogą stanowić realne i poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego.

Do najważniejszych deficytów należą:

● Brak specjalistycznych szkoleń – większość personelu medycznego nie posiada odpowiedniego przygotowania do pracy w warunkach zagrożenia, nie zna specyfiki obrażeń pola walki ani procedur takich jak TCCC czy TECC.

● Niedostateczne wyposażenie w sprzęt i materiały medyczne – szpitale nie dysponują wystarczającymi zapasami sprzętu potrzebnego do tamowania masywnych krwotoków, opatrunków hemostatycznych czy zestawów do odbarczania odmy.

● Brak skutecznych procedur współdziałania – sprawdzonych mechanizmów koordynacji działań między cywilną a wojskową służbą zdrowia w sytuacjach kryzysowych.

● Słabości systemu ewakuacji medycznej – brak odpowiedniego przygotowania do szybkiej i masowej ewakuacji rannych, zwłaszcza w warunkach bezpośredniego zagrożenia.

Ze względu na strategiczne położenie – granicę z Białorusią i obwodem kaliningradzkim, bliskość konfliktu na Ukrainie oraz status państwa frontowego NATO – Polska mierzy się z wyjątkowym zestawem zagrożeń. Sytuację dodatkowo komplikują rosnące zagrożenia hybrydowe, w tym cyberataki na infrastrukturę krytyczną, które mogą poważnie zakłócić działanie systemu ochrony zdrowia.

Co to oznacza dla Polski i jej bezpieczeństwa? Przede wszystkim konieczność przejścia od reaktywnego, incydentalnego zarządzania ryzykiem do proaktywnego i skoordynowanego modelu bezpieczeństwa narodowego, którego kluczowym celem jest budowa odporności wielodomenowej, obejmującej przestrzenie fizyczną, cybernetyczną i informacyjną. W praktyce oznacza to, że zdolność obronna państwa zależy obecnie w równym stopniu od nowoczesnych systemów uzbrojenia, jak i od dostępności certyfikowanych specjalistów zapewniających ciągłość działania systemów szpitalnych. Z perspektywy obywatela najważniejsze jest, aby infrastruktura krytyczna – będąca „sercem państwa” – działała nieprzerwanie i niezawodnie, niezależnie od lokalizacji, domeny czy charakteru zagrożenia (ryc. 2).

Systemowa gotowość – struktura i organizacja ogólnokrajowego systemu szkolenia i gotowości kryzysowej

Projektowany system opiera się na hierarchicznej strukturze o zasięgu ogólnokrajowym, której kluczowym elementem będzie centralny ośrodek koordynacyjno-szkoleniowy – Krajowe Centrum Doskonalenia Medycyny Pola Walki (KC-MEDTAC) – ulokowany w Wojskowym Instytucie Medycznym – Państwowym Instytucie Badawczym (WIM-PIB) w Warszawie. KC-MEDTAC będzie pełnić funkcję ośrodka koordynującego, odpowiadając za strategiczne planowanie oraz całościowy nadzór nad realizacją programu szkoleniowego. Zadaniem centrum będzie także ustalenie jednolitych standardów oraz kompleksowego programu nauczania medycyny pola walki, uwzględniającego specyfikę cywilnej służby zdrowia. Działając jako ośrodek ekspercki, KC-MEDTAC będzie regularnie aktualizować procedury zgodnie z najnowszymi krajowymi i międzynarodowymi wytycznymi oraz praktycznymi doświadczeniami wyniesionymi ze współczesnych konfliktów zbrojnych.

Projekt „Centrum Doskonalenia Kompetencji Medycznych (CDKM) – wspólna inwestycja WIM-PIB oraz Uniwersytetu Warszawskiego w rozwój kształcenia zawodów medycznych” zakłada utworzenie wysokospecjalistycznego ośrodka symulacji medycznej, który zintegruje kształcenie przed- i podyplomowe lekarzy, pielęgniarek oraz personelu wojskowego. Zaplanowana siedmiokondygnacyjna infrastruktura, obejmująca dwie kondygnacje podziemne przeznaczone do pełnienia funkcji szpitala kryzysowego, zapewni ciągłość procesu edukacyjnego nawet w warunkach kryzysu i zagrożenia. Głównym celem jest standaryzacja umiejętności zabiegowych z wykorzystaniem symulacji wysokiej wierności. Projekt stanowi odpowiedź na krajowy deficyt ujednoliconych, praktycznych szkoleń. Motywuje specjalistów do ustawicznego doskonalenia kompetencji zawodowych, zwiększając tym samym bezpieczeństwo pacjentów oraz podnosząc gotowość całego systemu ochrony zdrowia. Zadanie inwestycyjne z powodzeniem będzie mogło zostać sfinansowane z Funduszu Bezpieczeństwa i Obronności (FBiO) w ramach KPO, stając się sercem krajowego systemu kształcenia kadr w ramach strategicznej triady bezpieczeństwa medycznego państwa.

Do zadań ośrodka centralnego należeć będzie między innymi: opracowywanie materiałów dydaktycznych, szkolenie regionalnej kadry instruktorskiej poprzez kursy typu train-the-trainer, akredytacja lokalnych ośrodków szkoleniowych, centralna certyfikacja absolwentów oraz prowadzenie ogólnokrajowej bazy danych certyfikowanych specjalistów. Ponadto KC-MEDTAC będzie odpowiedzialne za organizację zaawansowanych ćwiczeń symulacyjnych o zasięgu ogólnokrajowym – takich jak ćwiczenia typu MASCAL z udziałem różnych służb, które pozwolą praktycznie ocenić gotowość systemu ochrony zdrowia do działania w warunkach kryzysowych.

Drugim poziomem projektowanego systemu będą regionalne ośrodki referencyjne, pełniące funkcję lokalnych centrów szkoleniowych odpowiedzialnych za bezpośrednie prowadzenie kursów w terenie. Plan zakłada utworzenie 10-16 takich placówek przy wybranych instytucjach medycznych, takich jak szpitale wojskowe, centra urazowe czy akademickie ośrodki symulacji medycznej. Ośrodki mają być rozmieszczone równomiernie na obszarze całego kraju, ze szczególnym naciskiem na Polskę wschodnią i regiony przygraniczne, gdzie ryzyko konfliktu zbrojnego jest najwyższe. Każdy z ośrodków regionalnych będzie podporządkowany merytorycznie KC-MEDTAC, realizując program, wytyczne oraz standardy ustalone przez centralę, a jednocześnie pozostanie organizacyjnie osadzony w strukturze instytucji gospodarza (szpitala lub uczelni).

Proponowany model lokalnych „filii” pozwoli na optymalne wykorzystanie istniejącej infrastruktury oraz lokalnej kadry medycznej, gwarantując jednolity poziom szkolenia w całym kraju. Ośrodki referencyjne zostaną formalnie wyznaczone decyzją Ministra Zdrowia, podjętą w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, na podstawie jasno określonych kryteriów akredytacyjnych, obejmujących między innymi: odpowiednią bazę dydaktyczną (sale szkoleniowe, sprzęt symulacyjny), wykwalifikowaną kadrę instruktorską, udokumentowane doświadczenie w edukacji medycznej oraz lokalizację zapewniającą efektywne pokrycie terytorialne. Spełnienie powyższych wymagań będzie skutkować przyznaniem placówce statusu akredytowanego ośrodka sieci szkoleniowej.

Każdy ośrodek referencyjny będzie regularnie organizował kursy szkoleniowe w swoim regionie, przykładowo raz na kwartał. Do głównych zadań ośrodków będzie należało prowadzenie zajęć teoretycznych oraz praktycznych zgodnych z programem KC-MEDTAC, z wykorzystaniem standardowych materiałów dydaktycznych i obowiązujących protokołów postępowania. Ośrodki zapewnią także odpowiednie zaplecze symulacyjne, obejmujące fantomy medyczne, trenażery do kontroli krwotoków oraz środki pozoracji pola walki, takie jak sztuczna krew, atrapy broni czy efekty dźwiękowe. Umożliwi to realistyczne odtworzenie warunków środowiska pola walki podczas ćwiczeń praktycznych. Każdy kurs zakończy się egzaminem składającym się z części teoretycznej oraz praktycznej, przygotowanym we współpracy z KC-MEDTAC.

Ważnym elementem funkcjonowania ośrodków referencyjnych będzie współpraca międzysektorowa na poziomie lokalnym. Ośrodki będą koordynować ćwiczenia i szkolenia z udziałem pogotowia ratunkowego, Państwowej Straży Pożarnej, Policji, Wojsk Obrony Terytorialnej oraz innych służb. Umożliwi to personelowi medycznemu nabycie kompetencji niezbędnych do efektywnego współdziałania z zespołami przedszpitalnymi oraz formacjami mundurowymi w trakcie zdarzeń masowych, co przełoży się na lepszą sprawność systemu ochrony zdrowia w sytuacjach kryzysowych. Integralną częścią realizowanych działań będzie wdrożenie skutecznego mechanizmu raportowania oraz informacji zwrotnej – po zakończeniu każdego kursu ośrodki regionalne przygotują szczegółowy raport merytoryczno-finansowy dla KC-MEDTAC, zawierający zgłoszone uwagi, wnioski oraz zidentyfikowane potrzeby, co pozwoli na bieżące doskonalenie programu i jego elastyczne dopasowanie do zmieniających się warunków oraz oczekiwań.

Prawidłowe i efektywne funkcjonowanie systemu będzie w dużej mierze uzależnione od kompetencji, doświadczenia oraz przygotowania kadry zarządzającej i szkoleniowej, zarówno na poziomie centralnym, jak i w poszczególnych ośrodkach regionalnych. W strukturze KC-MEDTAC przewidziano utworzenie zespołu ekspertów medycyny ratunkowej i medycyny taktycznej, w tym lekarzy z doświadczeniem z misji wojskowych, instruktorów symulacji oraz specjalistów zdrowia publicznego. Każdym regionalnym ośrodkiem referencyjnym zarządzać będzie kierownik szkolenia – doświadczony lekarz, np. specjalista medycyny ratunkowej, anestezjologii lub chirurgii urazowej, posiadający wiedzę z zakresu medycyny taktycznej, który będzie odpowiadać za realizację programu szkoleniowego oraz bieżącą współpracę z centralą.

Cykl szkoleniowy i certyfikacja kadr

Adresatami programu będą pracownicy podmiotów leczniczych, czyli szeroko rozumiany personel medyczny zatrudniony w placówkach ochrony zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem szpitali wchodzących w skład krajowej sieci bezpieczeństwa medycznego. To właśnie te osoby będą bezpośrednio zaangażowane w udzielanie pomocy poszkodowanym podczas konfliktu zbrojnego lub zdarzenia masowego. Celem jest wyposażenie ich w kompetencje z zakresu medycyny ratunkowej i taktycznej, co pozwoli im skutecznie działać nawet w warunkach zwiększonego obciążenia systemu ochrony zdrowia.

Szkolenia priorytetowo obejmą osoby kluczowe dla skutecznego udzielania pomocy rannym. Dotyczy to przede wszystkim specjalistów w dziedzinach kluczowych dla leczenia urazów, takich jak medycyna ratunkowa, chirurgia ogólna i urazowa, ortopedia, anestezjologia oraz intensywna terapia – szczególnie tych, którzy pracują na Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych, ostrych dyżurach oraz izbach przyjęć. Drugą istotną grupą będzie personel medyczny – pielęgniarki i ratownicy medyczni – zatrudniony na oddziałach ratunkowych, oddziałach intensywnej terapii, blokach operacyjnych oraz innych jednostkach szpitalnych, do których trafiają pacjenci z obrażeniami wielonarządowymi. W miarę możliwości szkolenia obejmą także innych pracowników medycznych szpitali, takich jak technicy elektroradiologii (w zakresie diagnostyki urazowej), fizjoterapeuci (w obszarze rehabilitacji pourazowej) oraz farmaceuci szpitalni (w obszarze logistyki leków i materiałów medycznych). Choć nie uczestniczą oni bezpośrednio w działaniach ratunkowych na polu walki, znajomość specyfiki obrażeń i wynikających z nich potrzeb leczniczych znacząco poprawi ich współpracę z zespołami medycznymi działającymi w sytuacjach kryzysowych.

Przewidziano także moduły szkoleniowe dla personelu niemedycznego, wspierającego szpitale podczas masowego napływu rannych. Szkolenia obejmą m.in. sanitariuszy, wolontariuszy oraz żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej oddelegowanych do współpracy ze służbą zdrowia. Dzięki temu wszyscy uczestnicy akcji ratunkowych będą stosowali ujednolicone procedury, co umożliwi stworzenie efektywnego i dobrze skoordynowanego zespołu. Rekrutację będą prowadzić głównie macierzyste podmioty lecznicze, kierując swoich pracowników do najbliższego ośrodka referencyjnego. Możliwe będą również zgłoszenia indywidualne, pod warunkiem uzyskania przez kandydatów zgody pracodawcy na udział w kursie. Pierwszeństwo udziału w szkoleniach otrzymają pracownicy kluczowych oddziałów szpitalnych (SOR, OIOM) oraz członkowie zespołów reagowania kryzysowego. Pozwoli to zapewnić ciągłość funkcjonowania najważniejszych struktur medycznych w sytuacjach kryzysowych i podczas masowego napływu rannych.

Istotnym wyzwaniem pozostaje utrzymanie przeszkolonego personelu w strukturach placówek medycznych, ponieważ istnieje ryzyko, że wykwalifikowani specjaliści po odbyciu kosztownych szkoleń mogą zmienić miejsce pracy lub sektor zatrudnienia. Aby temu zapobiec, projekt przewiduje wdrożenie mechanizmu motywacji finansowej, realizowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Szpitale należące do krajowej sieci bezpieczeństwa medycznego, które spełnią określone normy organizacyjne – zwłaszcza dotyczące poziomu przeszkolenia personelu – mogłyby otrzymywać nieznacznie wyższe kontrakty NFZ, na przykład z mnożnikiem 1,1-1,15, oznaczającym zwiększenie finansowania o 10-15%. Dodatkowe środki byłyby przeznaczone na pokrycie kosztów związanych z delegowaniem pracowników na kursy oraz zakupem niezbędnego sprzętu i materiałów.

Proces szkolenia obejmie część teoretyczną oraz praktyczną i zakończy się egzaminem certyfikacyjnym. Certyfikat będzie miał charakter ogólnopolski, zostanie wydany przez Krajowe Centrum we współpracy z Ministerstwem Zdrowia oraz Ministerstwem Obrony Narodowej, a honorować go będą wszystkie placówki ochrony zdrowia w kraju. Warunkiem uzyskania certyfikatu będzie pełny udział w kursie – zarówno w części wykładowej, jak i praktycznej – oraz pozytywne zaliczenie egzaminu końcowego. Egzamin będzie składał się z dwóch części: pisemnego testu sprawdzającego wiedzę teoretyczną (protokoły postępowania, zasady bezpieczeństwa taktycznego, triage) oraz egzaminu praktycznego, podczas którego uczestnicy będą musieli wykazać się umiejętnościami postępowania w symulowanych scenariuszach urazowych.

Zakres certyfikacji może różnić się w zależności od roli pełnionej przez personel medyczny – przewiduje się kilka poziomów kursów wraz z odpowiadającymi im certyfikatami:

● Podstawowy kurs medycyny taktycznej będzie adresowany do szerokiego grona pracowników medycznych i skupi się na kluczowych umiejętnościach ratujących życie w warunkach pola walki, takich jak tamowanie krwotoków, zabezpieczanie dróg oddechowych oraz ewakuacja rannych.

● Zaawansowany kurs zostanie skierowany do lekarzy oraz personelu medycznego posiadającego rozszerzone kompetencje. Program kursu obejmie bardziej złożone procedury, m.in. wykonywanie interwencji chirurgicznych ratujących życie w warunkach polowych, podejmowanie skomplikowanych decyzji medyczno-taktycznych oraz organizację działań zespołów medycznych w sytuacji strat masowych.

● Oddzielną ścieżkę stanowić będą kursy instruktorskie, których celem jest przygotowanie kadry dydaktycznej.

Uczestnicy kursów, oprócz perfekcyjnego opanowania umiejętności praktycznych, będą musieli posiadać także kompetencje pedagogiczne, które umożliwią im skuteczne prowadzenie szkoleń – przykładem są kursy kończące się uzyskaniem certyfikatu trenera medycyny taktycznej dla przyszłych instruktorów regionalnych ośrodków referencyjnych.

Każdemu certyfikatowi zostanie nadany unikalny numer, a dane absolwentów będą gromadzone w centralnej bazie prowadzonej przez KC-MEDTAC. Baza umożliwi monitorowanie aktualnych uprawnień oraz planowanie szkoleń uzupełniających. W sytuacji kryzysowej lub w przypadku mobilizacji systemu służby zdrowia rejestr umożliwi szybkie wskazanie odpowiednio przeszkolonych osób oraz efektywne skierowanie ich do miejsc, w których będą najbardziej potrzebne. Z uwagi na fakt, że wiedza i umiejętności praktyczne z czasem mogą ulegać osłabieniu, certyfikaty będą przyznawane na określony okres, po którym konieczne będzie odnowienie kwalifikacji. Standardowo proponuje się 3-letni okres ważności dla certyfikatu podstawowego, natomiast dla kursów zaawansowanych oraz instruktorskich – ze względu na ich większy zakres godzinowy – rekomenduje się wydłużenie tego okresu do 4-5 lat. Po wygaśnięciu ważności certyfikatu uczestnicy będą zobowiązani do ukończenia kursu przypominającego lub odbycia określonej liczby ćwiczeń doskonalących, aby odnowić swoje uprawnienia. Proponowany system okresowej recertyfikacji zapewni utrzymanie wysokiego poziomu kompetencji personelu oraz zmotywuje uczestników do regularnego odświeżania zdobytej wiedzy i umiejętności.

Integralną częścią całego programu będą szkolenia praktyczne oraz zaawansowane ćwiczenia symulacyjne. Specyfika medycyny taktycznej wymaga realistycznych scenariuszy i intensywnego treningu zespołowego w warunkach możliwie zbliżonych do rzeczywistych. Każdy kurs obejmie symulacje medyczne wysokiej wierności, podczas których uczestnicy zmierzą się ze scenariuszami typowymi dla pola walki, wykorzystując zaawansowane fantomy oraz pozorantów. Po każdym ćwiczeniu przewidziany jest szczegółowy debriefing, podczas którego instruktorzy wspólnie z uczestnikami dokładnie przeanalizują przebieg akcji, wskazując zarówno dobre praktyki, jak i obszary wymagające poprawy.

Mając na uwadze zapewnienie wysokiej skuteczności systemu, szkolenia powinny mieć charakter ciągły i cykliczny. Ośrodki referencyjne będą organizować kolejne edycje kursów w regularnych odstępach czasowych, przy czym na początkowym etapie wdrażania programu przewidziano intensywny harmonogram, np. miesięczne szkolenia w każdym regionie, co umożliwi szybkie przeszkolenie kluczowych grup personelu medycznego. Po zakończeniu pierwszej fazy szkoleń, obejmującej większość priorytetowych uczestników, częstotliwość kursów będzie mogła zostać zmniejszona do poziomu, np. 3-4 edycji rocznie w każdym ośrodku. Dzięki temu szkolenia będą regularnie dostępne zarówno dla nowo zatrudnianych pracowników placówek medycznych, jak i dla tych, którzy wcześniej nie mieli możliwości z nich skorzystać. Ważne jest, aby cały program nie był traktowany jako jednorazowe przedsięwzięcie, ponieważ tylko stała, długofalowa realizacja, oparta na systematycznym doskonaleniu kadry i regularnych ćwiczeniach, pozwoli uczynić go trwałym i skutecznym elementem przygotowań obronnych państwa. Tylko wtedy możliwe będzie osiągnięcie podstawowego celu projektu – stworzenie pokolenia medyków zdolnych skutecznie sprostać medycznym wyzwaniom pola walki w każdych warunkach.

Inwestycja w bezpieczeństwo – strategiczne znaczenie narodowego programu szkolenia w zakresie medycyny taktycznej

Opisana inicjatywa nie jest jedynie programem szkoleniowym, lecz istotnym elementem szerszej strategii bezpieczeństwa narodowego. W sytuacji, gdy tuż za naszą granicą trwa pełnoskalowy konflikt zbrojny, a eksperci pytają nie „czy”, ale „kiedy” kolejny kryzys uderzy w Europę, system ochrony zdrowia musi być przygotowany na najtrudniejsze scenariusze.

Doświadczenia światowe jasno pokazują, że o zwycięstwie lub porażce decyduje nie tylko jakość sprzętu wojskowego, lecz także efektywność zaplecza medycznego. Nowoczesny i wydajny system ochrony zdrowia ma strategiczne znaczenie porównywalne z zaawansowanym uzbrojeniem – ratując życie ludzi oraz wzmacniając morale obywateli, istotnie podnosi odporność państwa.

Inwestowanie w przygotowanie personelu medycznego na wypadek wojny zapewni nie tylko gotowość do działania w przypadku konfliktu zbrojnego, lecz także zwiększy skuteczność reagowania na sytuacje kryzysowe w czasie pokoju, takie jak ataki terrorystyczne, katastrofy komunikacyjne czy klęski żywiołowe. Dzięki setkom specjalistów regularnie ćwiczących podczas symulacji typu MASCAL polski system ochrony zdrowia będzie w stanie skutecznie poradzić sobie nawet z najbardziej wymagającymi sytuacjami kryzysowymi.

Proponowany krajowy system szkolenia personelu medycznego z zakresu medycyny taktycznej to przedsięwzięcie wielosektorowe, którego sukces zależy od ścisłej współpracy resortów zdrowia, obrony oraz edukacji i nauki. Ministerstwo Zdrowia powinno uwzględnić fakt, że taktyczne szkolenie personelu cywilnego bezpośrednio zwiększa gotowość systemu ochrony zdrowia do działania w sytuacjach kryzysowych. Z kolei Ministerstwo Obrony Narodowej powinno aktywnie wspierać tę inicjatywę, mając świadomość, że każdy odpowiednio przeszkolony cywilny medyk wzmacnia wojskowy potencjał medyczny na wypadek konfliktu zbrojnego. Finansowanie przez MON infrastruktury symulacyjnej, szkoleń instruktorskich oraz organizacji ćwiczeń cywilno-wojskowych należy traktować jako strategiczną i długofalową inwestycję w bezpieczeństwo oraz obronność państwa.

Kluczowe znaczenie ma również zaangażowanie Ministerstwa Nauki oraz instytucji naukowo-badawczych, które mogą skutecznie wesprzeć realizację programu, opracowując nowoczesne symulatory, prowadząc badania z zakresu medycyny pola walki oraz rozwijając innowacyjne metody szkoleniowe. Projekty takie mogą być finansowane zarówno ze środków krajowych, jak i unijnych. Fundusze UE przeznaczone na bezpieczeństwo wewnętrzne, rozwój zasobów ludzkich oraz poprawę zdolności reagowania kryzysowego idealnie wpisują się w cele programu. Ważnym elementem systemu jest także współpraca z samorządami lokalnymi. Województwa, powiaty i miasta, na terenie których będą działać ośrodki referencyjne, powinny aktywnie uczestniczyć w realizacji projektu, np. poprzez dotacje na doposażenie centrów symulacyjnych czy współfinansowanie kursów dla personelu medycznego z okolicznych szpitali. W efekcie lokalne społeczności zyskają świadomość, że ich zaangażowanie w tego typu inicjatywy bezpośrednio wzmacnia ich własne bezpieczeństwo w sytuacjach kryzysowych.

Narodowy program szkolenia medyków w zakresie medycyny taktycznej to ambitne przedsięwzięcie, które dzięki efektywnej współpracy sektora cywilnego i wojskowego może być przykładem udanej, modelowej wręcz integracji oraz nowym, oczekiwanym przez środowisko medyczne standardem edukacji w Polsce, którego przesłanie jest jasne – działajmy prewencyjnie i wyprzedzająco, zanim historia zmusi nas do uczenia się na własnych błędach.

Strategiczna triada bezpieczeństwa medycznego – nowa architektura odporności państwa… gotowa do wdrożenia

Artykuł stanowi podsumowanie dyskusji na temat sposobu oraz warunków organizacji strategicznej triady bezpieczeństwa medycznego państwa, obejmującej: (1) ramy współpracy cywilno-wojskowej w zakresie medycyny , (2) wdrożenie inteligentnych technologii ratujących życie żołnierzy na polu walki oraz (3) narodowy system szkolenia w zakresie medycyny taktycznej, szczegółowo omówiony w niniejszym tekście (ryc. 5).