Choroby odkleszczowe
Zagrożenia związane z występowaniem chorób odkleszczowych i zapobieganie im zależą od rodzaju choroby. Rozpowszechnienie tego rodzaju zachorowań zmienia się w efekcie m.in. zmian klimatycznych wpływających na zasięg bytowania kleszczy (wektorów) przenoszących czynniki etiologiczne chorób odkleszczowych, migracji ludności, zmiany stylu życia związanej z aktywnymi formami wypoczynku, ale też plastyczności genomów patogenów. W związku z ocieplaniem klimatu, migracjami i zgęszczeniem obserwujemy wzrost częstości występowania chorób odkleszczowych.
Najczęstszymi odkleszczowymi chorobami występującymi w Polsce są:
Borelioza (Lyme disease): jest najczęstszą chorobą przenoszoną przez kleszcze w Polsce. Jej czynnikiem etiologicznym są bakterie Borrelia burgdorferi przenoszone przez kleszcze Ixodes. Obraz kliniczny choroby wiąże się z zajęciem skóry, stawów, układu nerwowego i serca. Chorobę charakteryzują różnorodne objawy, większość niespecyficznych, takie jak zmęczenie, gorączka, ból głowy, ból stawów i wysypki skórne. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie są kluczowe w zapobieganiu powikłaniom i postaciom odległym. Przebieg boreliozy zwykle nie prowadzi do wystąpienia groźnych dla życia skutków zdrowotnych, jednak jej nieleczenie może prowadzić do poważnych powikłań kardiologicznych i neurologicznych. W przypadku odpowiednio leczonych osób rokowania są dobre, a wyleczalność wynosi powyżej 90%.
Rozpoznanie boreliozy z Lyme opiera się na kryteriach klinicznych, z których najważniejsze są: wywiad ukłucia przez kleszcze i objawy kliniczne. Diagnostykę serologiczną zaleca się w wypadku podejrzenia klinicznego. Samo wykrycie przeciwciał nie jest dowodem choroby. Badania serologiczne jako podstawowa metoda diagnostyczna, wykonywane są dwuetapowo – swoiste przeciwciała klasy IgM w surowicy wykrywane są czułą metodą ELISA, a następnie wyniki dodatnie/wątpliwe potwierdzane są metodą Western blot w celu zwiększenia swoistości. Wśród badań pomocnych podczas diagnostyki boreliozy wymienia się również badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, badanie płynu stawowego oraz badania bakteriologiczne – za pomocą metody PCR.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM): jest wirusową chorobą ośrodkowego układu nerwowego, która może być przenoszona przez zarażone kleszcze. Objawy KZM obejmują gorączkę, bóle głowy, nudności, wymioty, sztywność karku i inne objawy neurologiczne. Profilaktyka tej choroby jest znacznie łatwiejsza niż w przypadku boreliozy, ponieważ dostępne są szczepienia przeciwko KZM, które są zalecane dla osób narażonych na ukłucia kleszczy i grup ryzyka m.in. żołnierzy, leśników itd.
Anaplazmoza: jest ogólnoustrojową chorobą zakaźną przenoszoną przez kleszcze a wywoływaną przez Gram-ujemne bakterie Anaplasma phagocytophilum, które są wewnątrzkomórkowymi drobnoustrojami chorobotwórczymi atakującymi krwinki białe. Może prowadzić do gorączki, bólu głowy, bólu mięśni, zmęczenia i innych objawów. W przypadku cięższych zakażeń, mogą wystąpić powikłania dotyczące układu oddechowego i krążenia. W przypadku anaplazmozy istotne są wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie. Częstość zachorowań na anaplazmozę i ryzyko cięższego przebiegu choroby znacznie wzrasta w populacji osób starszych i z osłabionym układem odpornościowym. Głównym rezerwuarem choroby są gryzonie (myszy, ryjówki, nornice) oraz dzika zwierzyna płowa (jelenie, sarny). Natomiast ludzie, podobnie jak konie, kozy i psy, są prawdopodobnie zakażani przypadkowo. W Europie choroba jest rzadko rozpoznawana (kilkadziesiąt przypadków rocznie). W Polsce, według statystyk PZH, zgłaszane są pojedyncze przypadki anaplazmozy.
Babeszjoza: jest chorobą wywoływaną przez pierwotniaki z rodzaju Babesia, które są przenoszone przez zarażone kleszcze. Jest chorobą, która może występować jednocześnie z boreliozą, objawy babeszjozy mogą obejmować gorączkę, dreszcze, bóle mięśni, zmęczenie i inne objawy grypopodobne. W niektórych przypadkach może dojść do powikłań dotyczących narządów wewnętrznych. Babeszjoza rzadko występuje u człowieka, częściej u psów.